Güneş Çocuk Dergisi için yazılmıştır. 5. yıl, sayı 1, ekim 2013
Vizyon
Bu tedavi/terapi - ve öğretim metodunun temelini ‘The Competency model’ (Yetkinlik Modeli), öğrenme teorisi, davranış terapisi ve sistem teorisi oluşturur. Bu teorilere göre; beceri eksikliği, çocukların ve ergenlerin sorunlarının ortaya çıkmasına neden olur. Bu beceriler günlük yaşamda karşılaşılan görevler için gerekir. Bu tedavi/terapinin odağında ‘Empowerment’ (güçlendirme yaklaşımı) bulunur.
Çözüm odaklı çalışma sayesinde çocuklarda/ergenlerde beceriler öğrenme, güçlendirme ve yeni davranışlar öğrenme gelişir. Tedavi/terapinin başlangıcını çocukların/ergenlerin ve ailenin yardım talebi oluşturur. Bu terapi çalışmaları sayesinde, tıkanan eğitime/gelişime, yeni perspektif kazandırılır.
Hedefkitlesi/endikasyonlar
Çoklu sorunu (ciddi/kronik/karmaşık eğitim problemleri) olan aileler; zihinsel engelli çocuklara (IQ 50 – 85) ve 5-21 yaş arası çocuklara sahip aileler. Ailelerde psikososyal, duygusal ve/veya psikiyatrik sorunlar söz konusudur. Bu aileler
- Çocuklarının gelişiminin normal olmadığını,
- Çocuklarını kontrol altında tutamadıklarını,
- Çocuklarını nasıl eğitmeleri gerektiğini bilemediklerini,
- Bu sorun nedeniyle yalnız kaldıklarını, çevrelerinden destek almadıklarını,
- Aile içinde huzur ve uyumun olmadığını,
- Daha önce aldıkları yardımların bir sonuç vermediğini,
- Sorunların çok uzun sürdüğünü,
- Sorunları kontrol altında tutamadıklarını ve durumu nasıl değiştirebileceğini bilemediklerini hissederler
Önemli olan aile bireylerinin tedavi/terapiye istekli, bunun için seçenekler oluşturup değişime açık ve bu çalışmanın paydaşı olmaya hazır olmasıdır.
Hedefler
- Sorunlu bir durumu, baş edilebilir, çekilebilir hale getirmek.
- Pratik destek vermek ve sorunlarla başa çıkabilme kapasitesini artırmak.
- Çocuğun yaşamını olumlu yönde değiştirmek. Sağlıklı yaşam ve gelişim için koşulları oluşturmak.
- Ebeveynlik becerilerini arttırmak.
- Aile ortamını geliştirmek.
- Çocuğun evde uygun eğitimi almasını sağlamak.
- Çocuğun bağımsızlığını artırmak.
- Ailenin tüm sorumluklarını yerine getirmesi sağlamak.
- Ebeveynlerin çocukların eğitimini olanakları ve sınırları dahilinde belirlemesini sağlamak.
- Ailenin sorunlarla başa çıkabilme kapasitesini arttırmak, evdeki eğitimi yük olmaktan çıkarmaktır.
- Aile içinde uzun vadeli eğitimle ilgili sorunları azaltmak.
Etkinlikler
- Çocuğun ve ailesinin davranışlarını olumlu anlamda etkilemek.
- Aile danışmanının bilinçli girişimleriyle riskleri azaltmak ve ailenin olanaklarıyla çevrenin beklentileri arasındaki dengeyi sağlayan yetileri kazandırmak.
- Tedavi/terapi sürecini yöntemli ve sistemli bir şekilde şekillendirmek.
Aile danışmanlarının özellikleri
- Kolay anlaşılır bir dil kullanması.
- Bilgiyi kısa ve açık parçalar halinde görselleştirilerek sunması.
- Bilgiyi yinelemesi.
- Yeni becerileri yoğunlaştırılmış eğitimle öğretmesi.
- Çocuğun yaşamış olduğu deneyim ve duygularını karşılıklı işbirliği ile düzenlemesi.
- Çocuğun bu eğitimle kazandığı becerileri farklı durumlarda kullanmasını teşvik etmesi.
Sıklığı ve yoğunluğu
Tedavi/terapinin frekansı yoğun: Aile danışmanı tedavi/terapiyi haftada ortalama 3 saat ailenin evinde uygular. Gün ve saat konusunu aile ve aile danışmanı tarafından birlikte belirlenir.
Süreç
Tedavi/terapi süreci 6 haftadan başlayıp 6 aya kadar uzatılabilir. Süreç, ihtiyaçlara ve olumsuzlukların hızla giderilmesi için aile ile birlikte ortaya konan çabanın başarısına bağlıdır.
6 Haftalık program her aile icin haftalık 3 saat, toplam 18 saat kapsıyordur. Buna göre bir fiyat belirlenmesi gerekir.
Kontrendikasyonlar
- Tedavi/terapi için engel oluşturan bağımlılık sorunları olan bireylerde.
- Tedavi/terapi için engel oluşturan ciddi psikiyatrik sorunları olan bireylerde.
- Konuya ilişkin motivasyonu olmayan ebeveyn ya da çocuk ve ergenlerde.
- Bütçe yetersizliğinde.
- Aile, çocuk/ergen veya danışman için güvenlik sorunu oluştuğunda.
- Cinsellik konusundaki ciddi sorunlarda bu tedavi/terapi biçimi kontrendikedir.
Tedavi/terapi biçimi
Genel olarak: Aile danışmanı ve aile, ilk iki haftada tedavi/terapi hedeflerini belirler. Aile danışmanı her görüşmeden sonra gelişmeleri rapor eder ve iki haftada bir değerlendirme toplantısı düzenler. Bu toplantıda hedefler değerlendirilir ve ilerlemeler kaydedilir. Gerekli görüldüğünde hedefler değiştirilir ve tedavi/terapiye yeni hedefler eklenir.
İlk ofis görüşmesi:
- Problem analizi
- Gelişim analizi
- Aile analizi
- İlaç kullanımı
- Psikiyatrik sorunlar
- Okul sorunları
- The Competence Model
- Hedef belirleme: Örneğin aile içi iletişimi düzenlemek, olanakları ve engelleri dikkate almak, duygularla başa çıkmak ve açık-tutarlı iletişim kurmak.
İlk iki hafta:
Aile danışmanı evde gözlemlerde bulunur ve aileyle birlikte hedefleri belirler. Evde hangi durumların iyi gittiğine bakarak aileyle birlikte değişmesi gereken durumlara karar verilir. Zorlanılan durumlar (kalkmak, yemek yemek ya da yatmak gibi) gözlemlenir. Hedefleri gerçekleştirmek için çeşitli yöntemler kullanarak hedef yolunda ilk adımlar atılır.
Hedefleri gerçekleştirmek amacıyla kullanılabilecek araç ve yöntemler:
- The competency model (yetkinlik modeli) Slot ve Spanjaard (1999) tarafından tasarlanmıştır. Bu modelin odağında Klasik Öğrenme Kuramı (Pavlov, 1927), Edimsel (Operant) Koşullanma Kuramı (Skinner, 1953), Sosyal Öğrenme Kuramı (Bandura, 1969) ve Öz Yarar Kuramı (Bandura 1977).
- Davranış terapisi: SBC model
Durum – Davranış – Sonuç
- Tutarlı davranışlarla ilgili bilgilendirme:
o Kuralları oluşturmak.
o Düzen kurmak.
o Ödüllendirmek (Token Economy System), dikkate almamak, cezalandırmak.
- Psiko – eğitimi: Aileyi çocuğun psikiyatrik bozukluğu konusunda bilgilendirmedir. Çocuktaki psikiyatrik bozukluğun yarattığı sorunları, çözüm için gerekenleri ve aşılması gereken engelleri kapsar (Veen – Mulders, 2001).
- Triple P: Pozitif Pedagojik Program. Bu tedavi/terapi metodu Parenting and Family Support Centre Queensland Ünivesitesi’nin (Avustralya) geliştirdiği bir programdır.
3. Hafta:
Yapılan çalışmalar değerlendirilir; bu değerlendirmelerde tedavi/terapinin nasıl gittiğine, gelişmelere, hangi durumlar düzeldiğine ve hangi durumlara ağırlık verilmesi gerektiğine karar verilir; aileye çeşitli yöntemlerle eğitim desteği sağlanır.
5. Hafta:
Yapılan çalışmalar değerlendirilir. Destek ve rehberlik gereksiniminin sürdürülmesi gereken alanlara karar verilir.
6. Hafta:
Sonuçlar değerlendirilir ve tedavi/terapinin uzatılmasına ya da sonlandırılmasına karar verilir. Uzatılan tedavi/terapilerde çalışmalar yeniden düzenlenir.
Tedavi/terapiden iki ay sonra:
Aile danışmanı tedavi/terapi tamamlandıktan sonra bir kere daha aileyle buluşup bir değerlendirme yapar gerekirse yardım teklif edilir.
Referanslar
Bandura, A. (1969). Principles of Behavior Modification. New York: Holt, Rinehart & Winston.
Bandura, A. (1977). Social Learning Theory. New York: General Learning Press.
Pavlov, I.P. (1927). Conditioned reflexes. London: Oxford University Press.
Slot. N.W., Spanjaard, H.J.M. (1999). Competentievergroting in de residentiële jeugdzorg. Hulpverlening voor kinderen en jongeren in tehuizen. Duivendrecht: PI Research BV.
Skinner, B.F. (1953). Science and Human Behavior. New York: Macmillian.
Veen – Mulders, van der, L., Serra, M., Hoofdakker, van den, B.J., Minderaa, R.B. (2001). Sociaal onhandig. De opvoeding van kinderen met PDDNOS en ADHD. Assen: Koninklijke van Gorcum.